Мастак
Мастак
У каждого города — свои художники…
Д. Дорошко. «У каждого города — свои поэты…»
Вуліцы, нібы шэрым шоўкам, ахутаныя мяккім
шолахам драбнюткай восеньскай імжы. Людзі —
дзіўныя птушкі: захапляюцца гарачым сляпучым
ліпеньскім днём і каўтаюць таблеткі ад ціску; млеюць ад свежасці кастрычніцкага дажджу і раз-пораз адбіваюцца ад насмарку, як я. І тым не менш сёння я зноў на вуліцы, пад дажджом. Часты-часты дотык мноства драбнюткіх прахалодных кропелек да твару — як бальзам для маёй гарадской душы!
Я нетаропка крочу па Веткаўскай. Удыхаю пах мокрай зямлі і дрэваў. Услухоўваюся ў рознагалосую музыку дажджу: у мяккі шолах сценаў, высокі звон вадасцёкавых труб, тахканне карнізаў, няроўнае бубненне бляшанага брыля над ганкам кавярні.
Фарбы, так, нязыркія, найшырэйшая гама шэрага ва ўсіх адценнях — рай для графіка-пейзажыста.
Адзіная яркая пляма на ўсёй вуліцы — гэта мой чырвоны балонневы дажджавік. У сваіх шпацырах пад дажджом я ніколі не хаваюся пад парасонам — мне даспадобы панібрацкае плясканне кропляў па плячах. Што ж да лужын, то якая ж гэта асалода — скародзіць іх літымі «берцамі»! Навошта ж насіць абутак, які не здольны засцерагчы як след ад самай звычайнай рэчы ў нашых шыротах?!
Я нікуды не спяшаюся — ніякіх тэрміновых
спраў наперадзе няма. Іду, засунуўшы рукі ў кішэні, ды ўбіраю скрозь вочы і вушы акварэльныя краявіды майго горада. Павольнымі глыткамі ўдыхаю, смакую ягоны, трошкі меланхалічны, паэтычны настрой. І здаецца, я нават чую радкі, што блукаюць у яго галаве. Блукаю сярод вуліц і мрояў, і паглыбіўся ў іх так моцна, што спахапіўся толькі тады, калі знячэўку высветліў, што ледзьве не спатыкнуўся аб чалавека, што сядзеў на кукішках пасярод тратуару. Я рэзка спыніўся і перапрасіў. Чалавек не звярнуў на мяне ніякай увагі. Ён сядзеў на краю велізарнай лужыны і засяроджана працаваў: змешваў на драўлянай палітры фарбы і акуратна наносіў іх на ваду доўгім пэндзлем. Побач, проста на мокрым асфальце, ляжала пляскатая скрыня з мноствам скамечаных цюбікаў. І вакол гэтай сцэны ў паветры лунаў востры водар шкіпінару. Я замёр, як стаяў, і, здаецца, нават на хвіліну забыўся, як дыхаць. Шырока расплюшчанымі вачыма разглядваў гэтую адначасова будзённую і неверагодную карціну: ну падумаеш, мастак працуе на вольным паветры, ну падумаеш, распісвае пры гэтым лужыну! Ашаломленая свядомасць прагна ўбірала ў сябе ўсе драбніцы гэтай дзеі. Я бачыў, як кроплі дажджу барабаняць па спіне мастака, абцягнутай шэрай балонняю, па ляжачым на спіне злямчаным ад вільгаці хвасце, назіраў за лёгкімі пасамі белай рукі, сачыў, як на паверхні лужыны ад руху пэндзля застаецца доўгі яркі мазок, як побач з ім імкліва кладзецца другі — іншага адцення, як яны неўзаметку знікаюць. Часам мне ўдавалася ўхапіць на гэтым незвычайным «палатне» пробліскі таго, чаго на дадзены момант побач не было: бачыў пранізліва-блакітнае неба, доўгі бот з чорнай скуры, нечую вузкую спіну. Гэтыя відзежы змяняліся так хутка, што ў мяне трохі зарабацела ўваччу. Каб даць ім адпачынак, я зноў засяродзіўся на самым мастаку. Некаторыя з гэтай браціі не любяць, калі прахожыя назіраюць за іх працай, некаторыя не супраць і пабалбатаць з выпадковым назіральнікам. Гэты ж, у шэрай куртцы і з доўгім хвастом, праігнараваў мяне, быццам я абсалютна «не засланяў яму сонца». Нямая сцэна цягнулася даволі доўга. Нарэшце я наважыўся парушыць творчую цішыню быццам бы слушным і ў той жа час найбязглуздым пытаннем:
— Перапрашайце, э-э, шаноўны! Навошта вы распісваеце гэтую лужыну? (Ніколі, ніколі не гаварыце жывапісцу з пэндзлем у руках, што ён малюе! Яны толькі пішуць!) Рухі мастака не замарудзіліся ні на імгненне. Скончыўшы мазок, ён прыязным тонам патлумачыў:
— Для таго, каб у лужыне былі адлюстраванні.
Калі я не напішу іх — яны не з’явяцца і вада ў лужыне будзе шэрая і нямая, як атынкаваная сцяна побач з вамі.
Гэтае квадратнае сцвярджэнне ніяк не захацела змяшчацца ў маёй круглай галаве, і я збянтэжана ўдакладніў:
— Гэта азначае, што без вас адлюстраванні ў гэтай лужыне не з’явяцца?! Зусім-зусім? Той згодна кіўнуў, не адцягваючыся ад палітры, на якой змешваў фарбы:
— Але! Зусім-зусім. Ніводнага. Я павінен загадзя напісаць усе тыя рэчы, што прахожыя ўбачаць у гэтым люстэрку. Бываюць такія заклапочаныя людзі, што дзень пры дні бягуць, ніколі не адрываючы вачэй ад бруку. Ім распісаныя лужыны, прынамсі, неабходныя для таго, каб яны хаця б зрэдчас, хаця б мімаходзь маглі ўбачыць неба. Хвіліну я памаўчаў, ператраўліваючы такую нечаканую думку. У мяне ў галаве нават мільганула адваротнае дзікае дапушчэнне, што ўсё можа быць зусім наадварот, і навакольны свет тут, па гэты бок лужын, мае рэчы і колеры толькі таму, што іх адлюстраванні ўжо напісаныя такім вось мастаком на вадзе. Але гэтую думку я абачліва пакінуў пры сабе.
— А як жа іншыя лужыны? Вы таксама іх распішаце?
— Ужо распісаў. Пакуль ліе дождж — я павінен
распісаць усе лужыны ў гэтым горадзе.
— І вы паспяваеце да ўсіх лужын?
— Не, я не чапаю тыя лужыны, на якія ніхто
не зверне ўвагі, і тыя, побач з якімі, пакуль яны не высахнуць, не апынецца аніводнай здольнай да назірання істоты, — праз паўзу ён з усмешкай у голасе працягнуў. — Там, дзе вы, паэты, ходзіце, даводзіцца маляваць нават тое, чаго няма.
— У іншых гарадах лужыны размалёўваеце таксама вы?
— У кожнага горада свой мастак. Усё, тут я
скончыў. Да сустрэчы!
У наступнае імгненне я апынуўся побач з лужынай ўжо ў адзіноце. Нейкі час я стаяў і бяздумна разглядваў ў матавым ад тысяч падаючых кропелек люстэрку тонкія галінкі маладзенькага, амаль бязважкага дрэўца, што расло побач, глядзеў, як аблятаюць з іх апошнія лісточкі, пакідаючы яго зусім аголеным. Узняў вочы — лёгкая жоўтая сукенка канчаткова саслізнула і ляжала пад тонкімі зграбнымі нагамі, пакрытымі гладкай чорнай карой. Гнуткія рукі млява плылі ў паветры перад усмешлівым тварам дрыяды пад звонкую музыку ветру і дажджу. Гэта быў летуценны танец на месцы.
І яна абсалютна не бянтэжылася мяне. Чаго
бянтэжыцца паэта?
«Там, дзе вы, паэты, ходзіце, даводзіцца маляваць нават тое, чаго няма», — мільганулі ў маёй галаве словы мастака.
27 чэрвеня 2015